Kanser Tedavisinden Sonra İş Hayatına Dönüşte Karşılaşılan Zorluklarla Başa Çıkma:

Kanser tedavisi, sadece bedensel değil aynı zamanda duygusal ve sosyal yaşamı da derinden etkileyen bir süreçtir. Tedavi tamamlandığında birçok hasta için en önemli adımlardan biri, iş hayatına geri dönmektir. İşe dönüş, hastalık sürecinin geride kaldığının bir göstergesi olarak umut verici olsa da, çoğu zaman çeşitli zorluklarıda beraberinde getirir.

Fiziksel Zorluklar:

Yorgunluk (kanserle ilişkili kronik yorgunluk): Araştırmalar, tedaviden sonra kanser hastalarının yaklaşık %30-40’ının uzun süreli yorgunluk yaşadığını göstermektedir (Bower, J.E., 2014). Bu durum, günlük iş performansını ve dikkat sürekliliğini olumsuz etkileyebilir.

Ağrı ve fiziksel kısıtlılıklar: Özellikle meme kanseri, farklı cerrahi müdahaleler veya kemik iliği nakli sonrası hastalarda kas-iskelet sistemi sorunları, hareket kısıtlılıkları sıkça bildirilmiştir (Harrington et al.,2010).

Bağışıklık hassasiyeti: Kemoterapi sonrası bağışıklık sisteminin ve kan değerlerinin toparlanması zaman alabilir, bu da kalabalık iş/sosyal ortamlarında daha dikkatli olmayı gerektirir.

Psikolojik Zorluklar:

Kaygı ve depresyon: Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre kanser hastalarının yaklaşık %20-25’i tedavi sonrasında depresyon veya kaygı bozukluğu yaşayabiliyor (Mehnert et al.,2014). İşe dönüş süreci bu kaygıları tetikleyebilir.

Bilişsel zorluklar (kemobeyin): Hafıza, dikkat ve konsantrasyon güçlüğü yaşayan hasta oranı %15-35 olarak bildirilmiştir (Wefel et al., *Cancer*, 2004). Bu durum özellikle yoğun zihinsel performans gerektiren mesleklerde işlevselliği etkileyebilmektedir.

Özgüven kaybı: Uzun süre işten uzak kalmak, kişinin “eski kapasitesine ulaşamayacağı” endişesini artırabilir.

Sosyal ve İş Ortamıyla İlgili Zorluklar:

Çalışma arkadaşlarının tutumu: Araştırmalar, iş ortamında kanserden sonra işe dönen bireylerin yaklaşık %10-20’sinin ayrımcılık veya yanlış anlaşılma ile karşılaştığını göstermektedir(de Boer et al., 2009). Bazı çalışanlar iyi niyetli olarak “fazla koruyucu” veya “acıyan” bir tavır sergilerken, hastanın kendi yeterliliklerini sorgulamasına yol açabilir.

İş yükü ve beklentiler: İşverenler çoğu zaman kişinin tedavi sonrası hızla eski temposuna kavuşmasını bekler. Bu da hastada baskı ve stres yaratabilir.

İş yerinde rekabet: Uluslararası Çalışma Örgütü verilerine göre kanserden sonra işe dönen bireylerin yaklaşık %25-30’u, rekabetçi iş ortamında kendilerini dezavantajlı hissettiklerini belirtmiştir (van Muijen et al., 2013). Performans baskısı ve karşılaştırmalar, hastaların uyum sürecini zorlaştırabilir.

Esnek çalışma imkânı: Batı ülkelerinde kanser sonrası işe dönüş programları ve esnek çalışma modelleri daha yaygınken, Türkiye’de bu olanaklar sınırlı olduğundan süreç çoğu zaman daha zorlu ilerler.

İşe Dönüş Oranları:

Bilimsel çalışmalar, kanser hastalarının yaklaşık %60-80’inin tedaviden sonraki ilk 1-2 yıl içinde işe döndüğünü göstermektedir (de Boer et al., 2019). Ancak bu oran kanser türüne, tedavi şekline ve bireysel faktörlere göre değişir.

Meme kanseri sonrası işe dönüş oranı: %60-70

Lenfoma sonrası işe dönüş oranı: %70-80

Beyin tümörü sonrası işe dönüş oranı: %40-50 (bilişsel etkiler nedeniyle daha düşük)

Çözüm Yolları ve Destek Mekanizmaları:

Kademeli dönüş: Önce yarı zamanlı, ardından tam zamanlı çalışmaya geçiş, uyumu kolaylaştırır.

Psikolojik destek: Bireysel terapi, grup terapileri ve destek grupları, kaygı ve özgüven sorunlarının aşılmasında etkilidir.

İşyeri iletişimi: İşveren ve çalışan arasında açık iletişim, hem beklentilerin hem de ihtiyaçların dengelenmesine yardımcı olur.

Yasal haklar: Kanser hastaları, iş gücü kaybı ve engellilik oranlarına bağlı olarak çeşitli yasal haklara sahiptir. Bu konuda bilgilendirilmek sürecin daha sağlıklı ilerlemesini sağlar.

Kanser tedavisinden sonra iş hayatına dönüş, yalnızca fiziksel iyileşme değil; psikolojik, sosyal ve mesleki uyum sürecini de içerir. Çalışanların gereksiz acıma duygusuna maruz kalmadan, rekabet baskısı altında ezilmeden ve esnek düzenlemelerle desteklenmesi bu sürecin daha sağlıklı geçmesini sağlar.

 

Unutulmamalıdır ki, işe dönüş hızlı bir “maraton” değil; kişisel ihtiyaçlara göre planlanması gereken bir süreçtir.